ABD’nin Türkiye ile Rusya arasındaki ticareti engellemeye dönük hamleleri sonuç vermeye başladı.
Şubat 2022’de Ukrayna savaşının başlamasıyla artan Türkiye ile Rusya arasındaki ticaret, ABD’nin özellikle Aralık 2023’te Türk bankalarına dönük tehditlerini artırmasıyla belirgin ölçüde geriledi.
TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı 2024 yılı Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 39,5’lik düşüşle 628 milyon dolara geriledi.
Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı, ocak ayında son 20 ayın en düşük seviyesini gördü. Ocak 2023’te Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı 1 milyar 37 milyon dolar olmuştu.
Savaş öncesinde 2021 yılında toplam 5 milyar 774 milyon dolar olan Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı, 2022 yılında 9 milyar 343 milyon dolara, 2023 yılında 10 milyar 909 milyon dolara yükselmişti.
Türkiye’nin Rusya’dan ithalatı da 2024 yılı Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 13,5 düşüşle 4 milyar 325 milyon dolara geriledi. Türkiye’nin Rusya’dan ithalatı, 2023’te enerji fiyatlarındaki düşüşün de etkisiyle bir önceki yıla göre yüzde 22,5 düşüşle 45 milyar 598 milyon dolara gerilemişti.
Yaptırımlar nedeniyle özellikle Avrupa Birliği ülkeleriyle ticareti keskin biçimde düşen Rusya, Afrika, Orta Doğu ve Asya ülkelerine yönelmiş, Türkiye de savaş sonrasında Rusya ile ticaretini artıran ülkeler arasında yer almıştı.
Rus ithalatçılar hem Türk ürünlerine yönelmiş hem de Batı menşeili ürünlerin ithalatı için Türkiye ara durak olarak seçilmişti.
ABD, Rusya’nın yaptırımlardan kaçmasına olanak sağlayan finansal kuruluşların cezalandırılması için 22 Aralık 2023’te bir kararname çıkarttı.
ABD Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adeyemo, kararnamenin çıkarılmasının ardından yaptığı açıklamada, Türkiye, Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) gibi ülkelerde faaliyet gösteren bankalara artık yaptırım uygulanabileceğini söylemişti.
ABD, şirketleri Rusya’ya uygulanan ABD yaptırımlarından kaçmamaları konusunda defalarca uyardı ve Moskova’nın bu önlemleri aşmasına yardım etmekle suçladığı Türkiye, BAE ve Çin’deki firmaları hedef almıştı.
Adeyemo, önceki gün yaptığı açıklamada, ABD’nin yabancı finans kuruluşlarına yaptırım uygulama tehdidinin Rusya ile Türkiye, BAE ve Kazakistan gibi ülkeler arasındaki finansal akışı önemli ölçüde değiştirdiğini belirtmişti.
Adeyemo, “Benim görebildiğim verilerde, finansal akışta belirgin bir fark tespit ettim. Bunlar muhtemelen kurumlar tarafından engelleniyor” demişti.
‘BANKALARIN UYUM DEPARTMANLARI CİDDİYE ALDI’
Adeyemo bankaların uyum departmanlarının, ABD’nin ilk kez ikincil yaptırımlara başvuracağını ifade etmesi nedeniyle kararnameyi ciddiye aldıklarını söylemişti. İkincil yaptırımlar, hâlihazırda ABD’nin yaptırım uyguladığı taraflarla iş yapan yabancı kişiler ve şirketleri kapsıyor.
Adeyemo, “(Kararnameden) kısa bir süre sonra, CEO’lardan başlayarak aşağı doğru olmak üzere dolara erişimimizi korumak için ne yapabiliriz diye sormak için bizden toplantı talep etmeye başladılar” demişti.
Adeyemo, “Bunlar kendilerine odaklanıldığını bilen ve doğru tarafta yer aldıklarından emin olmak isteyen büyük bankalardı. Çünkü onlar için günün sonunda Rusya ile bir miktar iş yapıyor olsalar bile bu ABD ile yaptıkları ya da dolarla yaptıkları işlerin yanında cılız kalıyor” demişti.
ABD, yabancı finans kuruluşlarına yönelik kararnameyi şu ana kadar uygulamadı.
ÖDEMELERDE SORUN YAŞANIYOR
Reuters’da geçen hafta yer alan ve konu ile ilgili bilgi sahibi olan yedi kaynağa dayandırılan bir haberde, ABD’nin Rusya ile çalışan finansal kuruluşlara yaptırım uygulama tehdidiyle Türkiye ve Rusya arasındaki ticaretin finansmanının aksadığı, hem Rusya’dan alınan petrol ödemelerinin hem de Rusya’ya giden pek çok ürünün ödemelerinin tahsilatında zorluklar yaşandığı ifade edilmişti.
Kaynaklar, kararnamenin özellikle enerji sektörünü hedef almasa da Türkiye’nin Rus ham petrolü için ödemelerini ve Türkiye’nin Rusya’ya ihraç ettiği ürünler için Rusya’nın ödemelerini karmaşık hâle getirdiğini söylemişlerdi.
ABD’li üst düzeydeki yetkililer Türkiye, BAE ve diğer ülkeleri ziyaret ederek, ABD’nin yaptırım uyguladığı kurumlarla iş yapmaları durumunda G7 ülkelerinin piyasalarına erişimlerini kaybedebilecekleri uyarısında bulunmuşlardı.
Başkanlık kararnamesinde, yalnızca ABD’nin yaptırımlarına maruz kalan ya da Rusya’nın askeri sanayi üssü ile bağlantılı olan şirketlerle bilinçli olarak çalışan şirketleri kapsayan bir eşik bulunmaması nedeniyle şirketler, yaptırım uygulanan şirketlerle farkında olmadan iş yapsalar dahi ABD’nin mali sisteminden çıkarılma riski ile karşı karşıya kaldılar.
